به مناسبت ۲۱ تیر ماه، روز جهانی بدون نایلکس و نایلون

چقدر نایلون و نایلکس تولید می شود؟

پلاستیک و نایلونی که نشانی از پیشرفت و راحتی جوامع است، هم اینک به یکی از عوامل نابودی محیط زیست بدل شده است. سالانه ۵۰۰ میلیارد عدد معادل ۳۰۵ میلیون تن کیسه پلاستیکی در جهان مصرف می‌شود و دور انداخته می‌شود.
براساس تحقیقات انجام شده تنها در ایران سالانه بیش از ۳ میلیون تن پلاستیک تولید می شود. بیشتر این پلاستیک ها نیز بادوام هستند و صد ها سال طول می کشد تا به خودی خود تجزیه و نابود شوند. این آمار نشان می دهد که ما نیز به سهم خود در آلودگی محیط زیست نقش بسزایی داریم.

حقایقی نگران کننده درباره کیسه‌های پلاستیکی

سالانه حدود ۳۸۰ میلیارد عدد کیسه پلاستیکی در ایالت متحده مصرف می‌شود و سهم هر شهروند آمریکایی سالانه ۱۲۰۰ کیسه پلاستیکی است که برای تولید این میزان پلاستیک دست‌کم ۱۲ میلیون بشکه نفت لازم است. تنها یک تا دو درصد کیسه‌های پلاستیکی تولید شده در آمریکا بازیافت می‌شوند.
حدود ۴ درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می‌شود در واقع تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در هر سال است. برای تولید این میزان کیسه به صدها هزار بشکه آب و مواد شیمیایی سمی نیاز است که این اسیدها نیز به نوبه خود سبب تولید باران‌های اسیدی و آلودگی آب‌ها می‌شوند.
بر اثر آلودگی حاصل از کیسه‌های پلاستیکی، سالانه هزاران جانور آبزی و بیش از یک میلیون پرنده در جهان تلف می‌شوند.
برنامه حفاظت از محیط زیست سازمان ملل متحد تخمین زده است که در هر ۱٫۶ کیلومتر مربع از اقیانوس‌ها، ۴۶ هزار قطعه زباله پلاستیکی شناور وجود دارد.
کیسه‌های پلاستیکی اغلب توسط حیوانات به اشتباه به عنوان غذا بلعیده شده و پس از انسداد مجاری تنفسی یا معده آنها منجر به مرگشان می‌شوند. بسیاری پرندگان نیز به دلیل گیر افتادن داخل کیسه‌های پلاستیکی نمی‌توانند پرواز کنند.
وقتی کیسه‌های پلاستیکی در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند، پلاستیک موجود در آنها هرگز از بین نرفته و ذرات سمی آزاد شده از آنها وارد زنجیره غذایی می‌شود.
بیشتر کیسه‌های پلاستیکی برای تجزیه کامل به ۱۰۰۰ سال زمان نیاز دارند و عمر آنها بیش از ۱۰ برابر عمر انسان است.
طبق تازه‌ترین گزارش کمیسیون اروپا، استفاده از پلاستیک طی ۵۰ سال اخیر به اوج رسیده و تولید جهانی آن از ۱٫۵ میلیون تن در سال ۱۹۵۰ میلادی به ۲۴۵ میلیون تن در سال ۲۰۰۸ میلادی رسیده است.
هنگامی که کیسه های پلاستیکی به عنوان زباله دور ریخته می شوند، به علت ماندگاری بیش از ۵۰۰ سال در محیط، باعث آلودگی محیط زیست می شوند. این کیسه ها به همراه باد جابجا شده و وارد رودخانه ها و کانال های آب می شوند؛ در نتیجه موجب گرفتگی آنها شده و در بسیاری موارد به علت ساکن ماندن آب، زاد و ولد انواع حشرات افزایش می یابد. کیسه های پلاستیکی درصورت ورود به محیط زیست دریایی، وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک و لاک پشت و نیز پرندگان دریایی اشتباهاً بر اثر خوردن این کیسه ها و خفگی ناشی از آن می میرند.
کیسه های بلعیده شده حتی پس از مرگ جانوران و تجزیه آنها نیز سالم باقی می مانند، بنابراین دوباره پراکنده شده و  حیاتی دیگر را از بین میبرند. پلاستیک ها درصورتی که به عنوان زباله دفن شوند، به علت تجزیه آرام و کند در محل های دفن می توانند سبب تشکیل شیرابه و نفوذ آن به آب های زیرزمینی شوند. این شیرابه شامل ترکیبات خطرناک نظیر فلزات سنگین است که جزو ترکیبات زیان آور برای محیط زیست هستند.
همچنین مواد پلاستیکی و پلیمری به علت ساخته شدن از منابع نفتی و دارا بودن مواد با پایه نفتی و خاصیت تجزیه ناپذیری، در خاک باقی می مانند و به این ترتیب مواد شیمیایی آنها به تدریج از طریق خاک وارد زنجیره غذایی انسان می شوند؛ بنابراین علاوه بر اثرات کیسه ها و ظروف پلاستیکی روی محیط زیست، آنچه حائز اهمیت است، سلامت انسان هاست، به خصوص اینکه امروزه مصرف بیش از حد و نابجا از این مواد، خطرات جبران ناپذیری را برای سلامت انسان به همراه دارد.
در ساخت کیسه‌های پلاستیکی موادی استفاده شده که اغلب سمی بوده و در حین تجزیه و حتی سوزاندن باعث انتشار گاز سمی خطرناک در محیط می‌شوند.

چه باید کرد؟

الف) فرهنگسازی، آموزش و تغییر الگوی خرید، از نایلون یکبار مصرف به کیسه پارچه ای چند بار مصرف:

تغییر الگوها با فعالیت فرهنگی و آموزش چهره به چهره با شهروندان و اطلاع رسانی صورت می گیرد، بنابراین باید در جهت فرهنگسازی کاهش مصرف این نایلکس های تجزیه ناپذیر تلاش کنیم. 
یکی از راهکارهای موثر در کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی، استفاده از کیسه های خرید چند بار مصرف است که اغلب ، خود این کیسه ها نیز از مواد تجزیه پذیر ساخته می شوند.
پارچه تا حد بسیار زیادی می‌تواند جای پلاستیک را بگیرد و رقیب سرسختی برای آن باشد. خرید و حتی دوخت کیسه‌های پارچه ای می‌تواند استفاده از کیسه‌های پلاستیک یک بار مصرف را بسیار محدود کند. کافی است به کیسه‌های پلاستیکی که در اطراف خود دارید نگاهی بیندازید تا ببینید در آینده نزدیک، تنها خود شما به محیط اطرافتان چه میزان زباله پلاستیکی تقدیم می‌کنید. در حالی که می‌توانید با تهیه چهار تا پنج کیسه پارچه ای ماهیانه از مصرف ۴۰ تا ۵۰ کیسه پلاستیکی جلوگیری کنید.کیسه‌هایی که برای قرار دادن میوه‌های گوناگون استفاده می‌کنید نه تنها در کاهش مصرف پلاستیک موثر است بلکه نگهداری میوه و سبزی‌ها در کیسه‌های پارچه ای موجب تازه تر ماندن آنها در یخچال نیز می‌شود.
در هنگام خرید های جزئی، تا حد امکان از فروشنده ها کیسه پلاستیک نخواهید. بهتر است در هنگام خرید، کیسه پارچه ای چند بار مصرف و قابل شستشو همراه داشته باشید.

ب)استفاده از نایلکس های تجزیه پذیر پایه گیاهی:

در راستای تغییر رویکرد، کاهش مصرف نایلکس های پلیمری و کم کردن آثار سوء آنها اقداماتی در سال های اخیر صورت گرفته است و برخی فروشگاه ها از نایلکس هایی با تولید پایه گیاهی و تجزیه پذیر استفاده می کنند به طوری که درحال حاضربه میزان ۴٫۴ تن در روز از این نایلکس های پایه گیاهی و تجزیه پذیر در میادین میوه و تره بار کلانشهرها استفاده شده و ۵۰ درصد نایلکس ها پایه گیاهی دارند.

ج) استفاده از کیسه‌های سازگار با محیط زیست 
تا پیش از تولید کیسه‌های سازگار با محیط زیست، تنها راهکار زیست محیطی موفقیت‌آمیز در زمینه مقابله با انباشت زباله‌های پلاستیکی، ممنوعیت استفاده از این کیسه‌ها یا تشویق به بازیافت آنها بود اما با ورود کیسه‌های سازگار با محیط زیست که به طور طبیعی قابل تجزیه هستند، مسیر این مبارزه تغییر کرد که دلایل آن به شرح زیر است: 
کیسه‌های سازگار با محیط زیست ۴۶ درصد کمتر از کیسه‌های پلاستیکی، ترکیبات پایه نفتی و رزینی دارند.
در فرآیند تولید کیسه‌های سازگار با محیط زیست چهار برابر انرژی کمتر و شش برابر آب کمتر نسبت به تولید کیسه‌های کاغذی مصرف می‌شود.
کیسه‌های سازگار با محیط زیست در مراحل پیش از تولید ۳۴ درصد کمتر از کیسه‌های پلاستیکی، گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کنند.
کیسه‌های سازگار با محیط زیست، در صورت دور انداخته شدن در محیط غیرسمی ظرف ۲۴۰ روز یا حتی کمتر در معرض تابش نور خورشید تجزیه می‌شوند.

و) ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی در سراسر جهان 
در سال ۲۰۰۲ میلادی، بنگلادش نخستین کشوری بود که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرد. این کشور به دنبال سیل ویرانگر سال ۱۹۸۸ میلادی و به دلیل این که کیسه‌های پلاستیکی با بستن راه فاضلاب‌ها عامل اصلی شدت یافتن سیلاب بودند،‌ خسارات چشمگیری دید.
کشور بوتان نیز در سال ۲۰۰۷ میلادی در راستای سیاست‌های این کشور مبنی بر افزایش نشاط ملی، فروش کیسه‌های پلاستیکی، تنباکو و تبلیغات خیابانی را ممنوع کرد.
چین نیز در حال حاضر در نظر دارد با اعمال قانون منع تولید کیسه‌های پلاستیکی فوق نازک تا حد زیادی در هزینه‌ها و مصرف نفت در این کشور صرفه‌جویی کند.
در سال ۲۰۰۷ میلادی نیز در هنگ کنگ برای فروشندگان کیسه‌های پلاستیکی، مالیات بر آلودگی محیط زیست در نظر گرفته شد.
همچنین در انگلیس، روستای «مادبوری» در جنوب ناحیه «دوون» به عنوان نخستین شهر اروپایی عاری از کیسه‌های پلاستیک شناخته شد و در این روستا به جای کیسه‌های پلاستیکی،‌ کیسه‌های چند بار مصرف و تجزیه‌پذیر به فروش رسید. ۳۳ نماینده مجلس انگلیس در سال ۲۰۰۹ میلادی تصمیم به منع تولید کیسه‌های پلاستیکی فوق نازک و تعیین مالیات برای سایر انواع کیسه‌های پلاستیکی گرفتند.
در سال ۲۰۰۲ میلادی، ایرلند قانون مالیات بر کیسه‌های پلاستیکی را وضع کرد که این قانون تا ۹۰ درصد مصرف کیسه‌های پلاستیکی را در این کشور کاهش داد. 
در ایتالیا نیز استفاده از کیسه‌های پلاستیکی در سال ۲۰۱۰ میلادی ممنوع شد.
در سال ۲۰۰۳ میلادی نیز دولت تایوان،‌ توزیع کیسه‌های پلاستیکی رایگان در فروشگاه‌ها و مراکز خرید را ممنوع کرد. ضمن اینکه استفاده از ظروف یکبار مصرف در رستوران‌های این کشور نیز ممنوع شد و حتی بسیاری از فروشگاه‌ها از افرادی که کیسه‌های خرید خود را به همراه نمی‌آوردند، جریمه نقدی دریافت می‌کردند.
در کشورهایی نظیر ایتالیا، بلژیک و ایرلند نیز به دنبال وضع مالیات، استفاده از کیسه‌های پلاستیکی ۹۴ درصد کاهش یافته است. همچنین در سوئیس، آلمان و هلند نیز برای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی مالیات وضع شده است.

ی) ۲۱ تیرماه ؛ روز جهانی بدون نایلکس 
کیسه‌های پلاستیکی پس از اختراع پلاستیک در سال ۱۸۵۶ میلادی توسط «الکساندر پارکس»، مهمان خانه‌های ما شده‌اند و در همین مدت زمان نه چندان طولانی توانسته‌اند اثرات مخرب زیادی بر جای بگذارند. در واقع زندگی مدرن علاوه بر رفاهی که برای انسان به همراه دارد گاه ضررهای جبران ناپذیری را نصیب او می کند. در دنیا تلاش هایی برای جلوگیری از آلودگی طبیعت به پلاستیک انجام گرفته است؛ از جمله نامگذاری یک روز به نام: روز جهانی بدون نایلکس.
اهداف نامگذاری روز بدون نایلکس 
به منظور فرهنگ سازی و ارتقاء سطح دانش شهروندان در زمینه مضرات استفاده از کیسه‌های نایلونی، ۲۱ تیر ماه از سوی طرفداران محیط زیست، “روز بدون کیسه نایلکس” نامگذاری شده است. ارتقای سطح آگاهی مردم در زمینه زیان های بهداشتی و محیط زیستی و استفاده از کیسه های پلاستیکی از جمله اهداف مهم این روز هستند.